De energietransitie verandert in rap tempo het gezicht van de industrie. Wat begon als een zoektocht naar energiebesparing, is inmiddels uitgegroeid tot een complexe puzzel rond CO2-reductie, elektrificatie en systeemstabiliteit.
Annita Westenbroek, chemisch technoloog en innovatiemanager, werkt al jaren op het snijvlak van technologie en duurzaamheid. Met haar brede ervaring, onder meer binnen de papierindustrie en Europese innovatieplatforms, ziet ze dat de industrie toe is aan een nieuwe denkstap: van flexibilisering naar systeemverandering.
Tijdens Solids Rotterdam vind gelijktijdig Energy in Processing plaats op 1 & 2 oktober in Rotterdam Ahoy. Waarin topexperts hun visie delen op de energietransitie in de procesindustrie. Annita Westenbroek, Program Director Heat bij ISPT, kijkt alvast vooruit naar 2050 – een jaar waarin de industrie volledig fossielvrij draait.
“Tussen 2030 en 2050 maakt de industrie een fundamentele omslag: van fossiel naar volledig elektrisch. Elektriciteit vervangt niet alleen warmte, maar opent de deur naar compleet nieuwe procesroutes – van elektrische scheidingstechnieken tot elektrochemische reacties.”
Deze omslag vraagt om meer dan technologische vernieuwing. Het gaat om systeemintegratie, betrouwbaarheid en schaalbare oplossingen. Sinds 2019 stimuleert en coördineert Annita bij ISPT industriële R&D-projecten die elektrificatie mogelijk maken. Het warmte-integratieplatform heeft zich ontwikkeld van een focus op energiebesparing en CO₂-reductie naar flexibilisering, systeemintegratie en procesinnovatie.
Tot een paar jaar geleden lag de nadruk op energiebesparing – technieken zoals warmteterugwinning en warmtepompen waren populair. Een warmtepomp gebruikt restwarmte van bijvoorbeeld 60 graden, en brengt die op een bruikbaar niveau met een minimum aan extra energie. Een energie-efficiënte techniek, mits je hem continu kunt laten draaien.
En juist daar wringt het nu: de elektriciteitsprijzen schommelen sterk en het net zit vol. Veel bedrijven stappen daarom over op elektrische boilers. Minder efficiënt, maar flexibel inzetbaar wanneer stroom goedkoop is – bijvoorbeeld bij veel zon of wind.
“We maken keuzes op basis van wat nú werkt,” zegt Westenbroek, “maar wat als elektrolysers op grote schaal waterstof gaan produceren, of batterijen pieken gaan afvangen? Dan verschuift het speelveld opnieuw.”
De volgende grote vraag wordt volgens Westenbroek: hoe zorgen we ervoor dat het elektriciteitssysteem stabiel blijft als we verder elektrificeren? “Meer elektrische motoren, compressoren en warmtepompen betekent ook meer risico op storingen. Vergelijk het met thuis: als je veel zware apparaten tegelijk aanzet, flikkert het licht soms even. In een fabriek wil je die risico’s niet.”
Daarom pleit Westenbroek voor een fundamentele heroverweging: moet wisselstroom wel de norm blijven? “Veel nieuwe technologieën – van zonnepanelen tot batterijen en elektrolysers – werken op gelijkstroom. En toch zetten we die eerst om naar wisselstroom en soms weer terug. Daar gaat energie verloren, en het maakt het systeem onnodig complex en groot.
Gelijkstroom biedt volgens Westenbroek tal van voordelen: hogere efficiëntie, minder energieverlies, en een stabielere netstructuur. Vooral in lokale opwek- en gebruikssituaties, zoals industrieterreinen of microgrids, is het logisch om gelijkstroom te gebruiken. “We hebben het in Nederland vaak over netcongestie. Maar een deel van de oplossing kan zijn: houd het systeem simpeler en stabieler.”
Westenbroek ziet in haar werk voor het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT) dat de industrie behoefte heeft aan dit soort vooruitdenken. ISPT is een stichting waarin bedrijven samenwerken aan verduurzaming via projecten en platforms – denk aan circulaire plastics, waterstof, eiwitten en industriële warmte. Zo richtte ISPT zes jaar geleden het Warmte Integratie Platform op, dat zich bezighoudt met efficiënter gebruik van industriële warmte.
“Wat we doen, komt voort uit de vragen van bedrijven zelf. Vanuit die behoefte bouwen we consortia, werken we scenario’s uit en verkennen we nieuwe technologieën. Gelijkstroom is daar een actueel voorbeeld van.”
Voor de voedingsmiddelenindustrie pleit Westenbroek voor het ontwikkelen van een virtuele case: wat betekent flexibele elektrificatie voor de stabiliteit en levensduur van je procesapparatuur, welke kansen biedt een gelijkstroomnetwerk naast je bestaande wisselstroomnet? Kun je standaard equipment gebruiken? Wat betekent dat voor je investeringen, voor de aansturing van je processen en de hoeveelheid materiaal benodigd voor het nieuwe netwerk en de aansluitingen? “Bedrijven zijn nu vaak niet bezig met die vraag, maar als je toch gaat elektrificeren, kun je het beter meteen goed doen.”
Westenbroek is niet de enige die dit signaleert. Grote industrieën zoals Nobian en Shell zijn ermee bezig. “Zij hebben de kennis in huis. Maar voor veel andere sectoren, zoals de voedingsindustrie, is het tijd om het gesprek aan te gaan.”
Kleine initiatieven zijn er al, zoals microgrids bij Lelystad Airport. Maar een brede toepassing vraagt meer. Andere kabels, andere eisen aan beveiliging en isolatie, nieuwe standaarden. “Het is een revolutie, maar eentje die noodzakelijk is,” zegt Westenbroek. “Zeker als we willen dat iedereen toegang blijft houden tot elektriciteit.”
Ze sluit af met een oproep: “We zitten nu in een fase waarin alles nog kan. Laat efficiëntie voorop staan. Stel de juiste vragen. En durf systeemverandering te verkennen – voordat we gedwongen worden het wiel opnieuw uit te vinden.”
Ontdek het kennisprogramma van Solids Rotterdam
